Przez wieki najbardziej powszechnym wizerunkiem Jezusa Chrystusa, przynajmniej w kulturze zachodniej, był wizerunek brodatego, jasnoskórego mężczyzny z długimi, falującymi, jasnobrązowymi lub blond włosami i (często) niebieskimi oczami. Biblia jednak nie opisuje Jezusa fizycznie, a wszystkie dowody, jakie posiadamy, wskazują, że prawdopodobnie wyglądał zupełnie inaczej, niż go od dawna przedstawiano.

Co stwierdza Biblia?

Biblia oferuje niewiele wskazówek na temat fizycznego wyglądu Chrystusa. Większość tego, co wiemy o Jezusie, pochodzi z pierwszych czterech ksiąg Nowego Testamentu: Ewangelii Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Według Ewangelii, Jezus był Żydem urodzonym w Betlejem i wychowanym w mieście Nazaret, w Galilei (dawniej Palestyna, obecnie północny Izrael) w pierwszym wieku naszej ery.

Wiemy, że Jezus miał około 30 lat, kiedy rozpoczął swoją służbę (Ewangelia Łukasza 3:23), ale Biblia nie mówi nam praktycznie nic o tym, jak wyglądał - poza tym, że nie wyróżniał się w żaden szczególny sposób. Kiedy Jezus został aresztowany w ogrodzie Getsemani przed ukrzyżowaniem (Ewangelia wg św. Mateusza 26:47-56), Judasz Iskariota musiał wskazać Jezusa swoim żołnierzom spośród uczniów - prawdopodobnie dlatego, że wszyscy byli do siebie podobni.

Dla wielu uczonych, Apokalipsa św. Jana (1:14-15) oferuje wskazówkę, w myśl której skóra Jezusa miała ciemniejszy odcień, a jego włosy były wełniste. Włosy na jego głowie, jak to jest napisane, "były białe jak biała wełna, białe jak śnieg. Jego oczy były jak płomień ognia, a stopy jak wypalony brąz, oczyszczony niczym w piecu".

- Nie wiemy, jak wyglądał [Jezus], ale jeśli wszystkie rzeczy, które o nim wiemy są prawdziwe, był palestyńskim Żydem żyjącym w Galilei w pierwszym wieku - mówi Robert Cargill, adiunkt klasyki i religioznawstwa na Uniwersytecie Iowa i redaktor Biblical Archaeology Review. - Wyglądałby więc jak palestyński Żyd z pierwszego wieku. Wyglądałby jak żydowski Galilejczyk.

Jak zmieniały się wizerunki Jezusa na przestrzeni wieków?

Niektóre z najwcześniejszych znanych artystycznych przedstawień Jezusa pochodzą z połowy III wieku n.e., czyli ponad dwa stulecia po jego śmierci. Są to malowidła w starożytnych katakumbach św. Domityli w Rzymie, odkryte po raz pierwszy około 400 lat temu. Odzwierciedlając jeden z najbardziej powszechnych wizerunków Jezusa w tamtym czasie, malowidła przedstawiają Chrystusa jako Dobrego Pasterza, młodego, krótkowłosego, brodatego mężczyznę z owieczką na ramieniu.

Kolejny rzadki wczesny portret Jezusa został odkryty w 2018 roku na ścianach zrujnowanego kościoła w południowym Izraelu. Namalowany w VI wieku n.e., jest najwcześniejszym znanym wizerunkiem Chrystusa odnalezionym w Izraelu i przedstawia go z krótszymi, kręconymi włosami - co jest wizerunkiem, który był powszechny we wschodnim regionie imperium bizantyjskiego, zwłaszcza w Egipcie i regionie Syria-Palestyna, jednak zniknęło z późniejszej sztuki bizantyjskiej.

Długowłosy, brodaty wizerunek Jezusa, który pojawił się w IV wieku n.e., był pod silnym wpływem przedstawień greckich i rzymskich bogów, zwłaszcza wszechmocnego greckiego boga Zeusa. W tym momencie Jezus zaczął pojawiać się w długiej szacie, siedząc na tronie (tak jak na mozaice z V wieku na ołtarzu kościoła Santa Pudenziana w Rzymie), czasami z aureolą otaczającą jego głowę.

- Celem tych wizerunków nigdy nie było pokazanie Jezusa jako człowieka, ale stworzenie teologicznych punktów na temat tego, kim Jezus był jako Chrystus (Król, Sędzia) i boski Syn - napisała w The Irish Times Joan Taylor, profesor chrześcijańskich początków i judaizmu drugiej świątyni w King's College London. - Z biegiem czasu ewoluowały one do standardowego "Jezusa", którego dziś znamy.

Oczywiście nie wszystkie wizerunki Jezusa są zgodne z dominującym obrazem przedstawianym w sztuce zachodniej. W rzeczywistości, wiele różnych kultur na całym świecie przedstawiało go, wizualnie przynajmniej, jako jednego ze swoich. - Kultury mają tendencję do przedstawiania wybitnych postaci religijnych tak, aby wyglądały jak dominująca tożsamość rasowa - wyjaśnia Cargill.

Co z Całunem Turyńskim?

Spośród wielu możliwych relikwii związanych z Jezusem, które pojawiły się na przestrzeni wieków, jedną z najbardziej znanych jest Całun Turyński, który ukazał się w 1354 roku. Wierzący twierdzili, że Jezus został zawinięty w ten kawałek płótna po ukrzyżowaniu, a na całunie widnieje wyraźny wizerunek jego twarzy. Jednak wielu ekspertów odrzuciło całun jako fałszywy, a sam Watykan określa go raczej jako "ikonę" niż relikwię.

- Całun Turyński został kilkakrotnie obalony jako średniowieczne fałszerstwo - mówi Cargill. - Jest on częścią większego zjawiska, które istnieje od czasów samego Jezusa, polegającego na próbach zdobycia (a jeśli nie można ich zdobyć - wytworzenia) przedmiotów, które są częścią ciała, życia i służby Jezusa - w celu albo legitymizacji jego istnienia i twierdzeń o nim, albo w niektórych przypadkach, okiełznania jego cudownych mocy.

Co mogą nam powiedzieć badania i nauka

W 2001 roku emerytowany artysta medyczny Richard Neave poprowadził zespół izraelskich i brytyjskich antropologów sądowych oraz programistów komputerowych do stworzenia nowego wizerunku Jezusa, w oparciu o izraelską czaszkę z I wieku n.e., modelowanie komputerowe i wiedzę o tym, jak wyglądali Żydzi w tamtych czasach. Chociaż nikt nie twierdzi, że jest to dokładna rekonstrukcja tego, jak faktycznie wyglądał sam Jezus, uczeni uważają ten wizerunek - około 152 cm wzrostu, z ciemniejszą skórą, ciemnymi oczami i krótszymi, bardziej kręconymi włosami - za bardziej dokładny niż wiele artystycznych przedstawień syna Bożego.

W swojej książce z 2018 roku pt. "What Did Jesus Look Like?", Taylor wykorzystała szczątki archeologiczne, teksty historyczne i starożytną egipską sztukę pogrzebową, aby dojść do wniosku, że podobnie jak większość ludzi w Judei i Egipcie w tamtych czasach, Jezus najprawdopodobniej miał brązowe oczy, ciemnobrązowe lub czarne włosy i oliwkowo-brązową skórę. Mógł mieć około 166 cm wzrostu, co odpowiada przeciętnemu wzrostowi mężczyzny w tamtych czasach.

Choć Cargill zgadza się, że te nowsze wizerunki Jezusa - z ciemniejszymi, być może kręconymi włosami, ciemniejszą skórą i ciemnymi oczami - prawdopodobnie są bliższe prawdy, podkreśla, że tak naprawdę możemy nigdy nie dowiedzieć się, jak dokładnie wyglądał Jezus.

- Jak wyglądali żydowscy Galilejczycy 2000 lat temu? Oto jest pytanie. Prawdopodobnie nie mieli niebieskich oczu i blond włosów - skwitowała.

Źródło: History.com